تدبری در آیات قرآنی صحیفه سجادیه – جلسه هجدهم – رمضان ۱۴۰۰

┈┅ ❁ـ﷽ـ❁ ┅┈

⭕ در جلسه‌ی هجدهم بیان شد:

⤴️ در بحث کیفیت حمد گفته شد که انسان هرچقدر توفیق تقرّب در ساحت ربوبی داشته باشد، همان قدر در حمد هم موفق‌تر خواهد بود.
همچنین مسئله‌ی کرامت در بحث حمد تأثیرگذار است؛ یعنی انسان هرچه مراحل کرامت را طی کند و از پَستی‌ها و فرومایگی‌ها وزشتی‌ها اجتناب کند و خود را بالا بکشد، به همان اندازه حمد او ارزشمندتر [و متعالی‌تر] می‌شود.
مسئله‌ی رضای پروردگار نیز مطرح شد که حمد کسی بیشتر ارزش دارد که مرضی خدا باشد؛ یعنی انسان در زندگی لحاظ رضای حضرت حق را بکند.
این سه واژه در واقع از یک چیز حکایت می‌کنند؛ هم قرب، هم کرامت و هم رضایت از انسان یک “عبد” می‌سازد که از خودش و هواهایش می‌گذرد و آنچه لحاظ می‌کند رضایت خداست. حمد چنین کسی بسیار ارزشمند است.

? امام در همین دعای اول صحیفه‌ی سجادیه می‌فرمایند:
?حَمْداً نُعَمَّرُ بِهِ فِیمَنْ حَمِدَهُ مِنْ خَلْقِهِ
حمد به دوام؛ یعنی اینکه انسان در طول عمرش اهل حمد باشد.
انسان‌هایی که اهل حمدند هم عمر بهتری می‌کنند و هم از عمرشان بهره‌ی درست‌تری می‌برند. نارضایتی‌های روحی و درگیری‌های [ذهنی] زیاد به جسم هم آسیب می‌رساند. کسانی که در همه‌ی این سختی‌ها تلاش می‌کنند نکات خیر و مثبت را ببینند، زندگی بهتر و آسوده‌تری دارند. و اهل حمد این‌گونه‌اند.

✳️ انسان مبارزه و جنگ و مخالفت و اعتراض می‌کند، اما حواسمان باشد که ما به ربوبیت پروردگار نباید اعتراض کنیم. از آن طرف اینکه آدم در زندگی خودش نسبت به همه خوش‌بین باشد و نگاه تبشیریِ افراطی داشته باشد هم فکر بسیار غلطی است. این حمد و خوش‌بینی‌ و تسلیمی که اینجا گفته می‌شود، نسبت به ربوبیت پروردگار است. اما در عین حال ممکن است یک جا وظیفه‌ی ما رحم باشد و جایی دیگر جنگ و جهاد. انسان مؤمن تکلیف‌مدار است. هر وقت تشخیص دادی تکلیفت چیست اقدام کن.
انسان اعتراض به رب نداشته باشد، زیباترین زندگی را دارد و غصه‌ی بیخودی هم نمی‌خورد.
اگر در هر کار تسلیم امر پروردگار باشیم دیگر مشکلی نخواهیم داشت.

? حَمْداً یضِی‏ءُ لَنَا بِهِ ظُلُمَاتِ الْبَرْزَخِ، وَ یسَهِّلُ عَلَینَا بِهِ سَبِیلَ الْمَبْعَثِ، وَ یشَرِّفُ بِهِ مَنَازِلَنَا عِنْدَ مَوَاقِفِ الْأَشْهَادِ، «یوْمَ تُجْزی‏ کلُّ نَفْسٍ بِما کسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ»، «یوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ».
گفته شد که یکی از حمدهای امام سجاد (ع) حمد بر معرفت الله و توحید و ربوبیت و دوری از شک و شرک و … است. این حمد چه کارایی دارد؟  می‌فرماید حمدی است که برای ما تاریکی‌های برزخ را روشن می‌کند، راه‌های بعثت قیامت را بر ما آسان می‌کند، درمقابل شاهدان شرافت منزل به ما می‌دهد.  بسیار حمد کن بر اینکه خدا تو را هدایت کرد [و نیز تحت ولایت علی ابن ابی طالب قرار داد…].

?{أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَواءً مَحْياهُمْ وَ مَماتُهُمْ ساءَ ما يَحْكُمُونَ.    وَ خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ لِتُجْزى‌ كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ. }   (۲۱ و ۲۲، جاثیه)
امام سجاد (ع) در دعا به بخشی از آیه‌ی ۲۲ اشاره می‌کنند.

❇️ آنجا مثل اینجا نیست که آدم صالح و فاسد شبیه هم باشند و لزوماً فرقشان معلوم نباشد. بلکه هرکس به‌اندازه‌ی چیزی که کسب کرده پاداش داده می‌شود و کسی مورد ظلم قرار نمی‌گیرد. اینجا ممکن است به خوبان ظلم شود؛ ولی آنجا فصل (جدا) می‌شوند و به هیچ‌کس، نه خوب و نه بد، ظلم نمی‌شود؛ بلکه به عدالت رفتار می‌شود.

?{إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ مِيقاتُهُمْ أَجْمَعِينَ.   يَوْمَ لا يُغْنِي مَوْلًى عَنْ مَوْلًى شَيْئاً وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ. إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللَّهُ إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ}    (۴۰ تا ۴۲، دخان)
هیچ‌کس و هیچ چیز در آن روز نمی‌تواند کمکت کند؛ إِلَّا مَنْ رَحِمَ اللَّهُ.  پس چیزی که در آنجا به دردت می‌خورد چیزی است که منِ علی ابن الحسین در این دعا دارم به شما آموزش می‌دهم… حمد و سپاس را اگر تقویت کنی به اینجاها می‌رسد.

❓حالا این حمد بر توحید، حمد بر ولایت، حمد بر ایمان، … آدم را تا کجا بالا می‌برد؟
? حَمْداً یرْتَفِعُ مِنَّا إِلَی أَعْلَی عِلِّیینَ فِی کتَابٍ مَرْقُومٍ یشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ.
امام می‌گوید حمد ما را به اعلی علیین می‌رساند و اشاره می‌کند به سوره‌ی مبارکه‌ی مطففین. چه چیزی ما را به علیین می‌رساند؟ سپاس‌گزارِ خدا بودن، سپاس بر ایمانیات.

? حَمْداً تَقَرُّ بِهِ عُیونُنَا إِذَا بَرِقَتِ الْأَبْصَارُ، وَ تَبْیضُّ بِهِ وُجُوهُنَا إِذَا اسْوَدَّتِ الْأَبْشَارُ.
این حمد در روزی که چشم‌ها خیره شود باعث روشنی دیده‌ی ما می‌شود و در روزی که چهره‌ها سیاه شود باعث سفیدی چهره‌ی ما به نورانیت آن می‌شود.

?حَمْداً نُعْتَقُ بِهِ مِنْ أَلِیمِ نَارِ اللَّهِ إِلَی کرِیمِ جِوَارِ اللَّهِ
حمدی که ما را از درکات آتش به عالی‌ترین مقامات کرامت و از حضیض ذلت به اوج عزت می‌رساند.

? حَمْداً نُزَاحِمُ بِهِ مَلَائِکتَهُ الْمُقَرَّبِینَ، وَ نُضَامُّ بِهِ أَنْبِیاءَهُ الْمُرْسَلِینَ فِی دَارِ الْمُقَامَةِ الَّتِی لَا تَزُولُ، وَ مَحَلِّ کرَامَتِهِ الَّتِی لَا تَحُولُ.
هم‌نشین ملائک مقرب که حامل عرش‌اند می‌شویم، پیوند می‌خوریم به پیامبران مرسل، انسان به همه‌ی خوبی‌هایی که به انبیاء و اولیاء داده شده می‌رسد…

? خلاصه آنکه؛
عمر متنعِم، سبقت به‌سوی رضا و عفو پروردگار، روشن‌شدن راه‌های تاریک برزخی، آسان‌شدن قیامت، مشرّف‌شدن به منازل باشرافت، رفعت به اعلی علیین، روشنی چشم در روز قیامت، روسفیدی، نجات‌ پیدا‌کردن از همه‌ی بدی‌ها و ذلت‌ها و نیز هم‌نشین‌شدن با ملائک مقرّب و انبیاء و مرسلین با حمد است. پس این حمد و سپاس کارایی بالایی دارد.