تدبری در آیات قرآنی صحیفه سجادیه – جلسه هفدهم – رمضان ۱۴۰۰

┈┅ ❁ـ﷽ـ❁ ┅┈

⭕ در جلسه‌ی هفدهم بیان شد:

⤴️ در ادامه‌ی بحث جلسه‌ی گذشته،
? پنجمین مورد در بحث حمد، سپاس خداوند بر قبض و بسط اعضا و جوارح است. هرکدام از اعضا خود یک روال و برنامه‌ی خاصی در طبیعت دارد.
? وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَکبَ فِینَا آلَاتِ الْبَسْطِ، وَ جَعَلَ لَنَا أَدَوَاتِ الْقَبْضِ، وَ مَتَّعَنَا بِأَرْوَاحِ الْحَیاةِ، وَ أَثْبَتَ فِینَا جَوَارِحَ الْأَعْمَالِ، وَ غَذَّانَا بِطَیّبَاتِ الرِّزْقِ، وَ أَغْنَانَا بِفَضْلِهِ، وَ أَقْنَانَا بِمَنِّهِ.
(این حالات قبض و بسط فقط در جسم نیست و در حالات و روحیات و جوانح و قلب ما هم هست. اگر نتوانیم احساساتمان را در مواردی بسط دهیم یا قبض دهیم، زندگی بسیار دشوار می‌شود…)

➕سپاس برای خدایی که ما را به آسایش‌های زندگی تمکین داد. هماهنگی و دقت پدیده‌ها با هم نیز قابل توجه است.
در وجود ما جوارحی قرار داد که می‌توانیم با آن عمل انجام دهیم.
ما را با طیبات رزق تغدیه کرد و ما را بی‌نیاز کرد و از الطاف خودش سرمایه داد.
(امام سجاد (ع) با وجود همه‌ی شرایط سختی که در زندگی داشته، در دعاهایش ابواب امید را باز می‌کند.)

? یکی از توجهاتی که در جامعه‌ی امروز لازم است، توجه کردن و توجه‌دادن به نعمت‌ها و داشته‌ها و دارایی‌هاست. این منافاتی با انتقادات و اعتراضات سیاسی و اجتماعی ندارد؛ اما حواسمان باشد رابطه‌مان با خدا را خراب نکنیم و ناسپاس نشویم.

? ششمین موضوعی که امام بر آن حمد می‌کند، حمد بر توبه است.
? وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی دَلَّنَا عَلَی التَّوْبَةِ الَّتِی لَمْ نُفِدْهَا إِلَّا مِنْ فَضْلِهِ، فَلَوْ لَمْ نَعْتَدِدْ مِنْ فَضْلِهِ إِلَّا بِهَا، لَقَدْ حَسُنَ بَلَاؤُهُ عِنْدَنَا وَ جَلَّ إِحْسَانُهُ إِلَینَا وَ جَسُمَ فَضْلُهُ عَلَینَا.
حمد بر آن خدایی که ما را به توبه راهنمایی و دلالت کرد، ما اصلاً دستمان به توبه نمی‌رسید اگر فضل او نبود.
اگر خدا هیچ‌کدام از این نعمت‌هایی که تا اینجا بیان شد را هم نمی‌داد و فقط همین باب توبه را برایمان باز می‌کرد، کافی بود. این خدا خدای ستودنی است.

? بحث حمد در آیات قرآن بسیار مفصل است؛ در اینجا صرفاً به بعضی از نمونه‌ها اشاره‌ای مختصر می‌شود:

? { … وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ …}     (۴۳، اعراف)
شکر خدا بابت هدایت

? {فَقُطِعَ دابِرُ الْقَوْمِ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ}   (۴۵، انعام)
یکی از شکر‌ها، شکر بر این است که ظلمه ظلم می‌کنند اما دنباله‌شان بریده شده است. نوعی هشدار هم هست که مواظب باش خودت ظلم نکنی.

? {الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنْزَلَ عَلى‌ عَبْدِهِ الْكِتابَ وَ لَمْ يَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً}     (۱، کهف)
سپاس خدا بابت قرآن و اینکه کجی در آن قرار نداده است.

? {الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَ هُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ}    (۱، سبأ)
حمد بر آنکه هرچه در آسمان‌ها و زمین است، از آنِ اوست.
حمد در آخرت و حمد بهشتیان هم خود بحثی مفصل است.

?{الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَثْنى‌ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ ما يَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ}   (۱، فاطر)
سپاس بابت خلق آسمان‌ها و زمین و قراردادن ملائک به‌عنوان رُسُل.

◼️حضرت سجاد (ع) می‌فرمایند:
? وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِکلِّ مَا حَمِدَهُ بِهِ أَدْنَی مَلَائِکتِهِ إِلَیهِ وَ أَکرَمُ خَلِیقَتِهِ عَلَیهِ وَ أَرْضَی حَامِدِیهِ لَدَیهِ، حَمْداً یفْضُلُ سَائِرَ الْحَمْدِ کفَضْلِ رَبِّنَا عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ.
حمد برای الله، به هر آنچه که ملائک مقرّب حمد کرده‌اند،
حمد آن‌گونه که بزرگوارترین و گرامی‌ترین مخلوق خداوند او را حمد کرد، آن حمدکننده‌ای که عالی‌ترین مرتبه‌ی رضایت خدا را دارد، من آن‌گونه حمد می‌کنم.

⚫ نکته‌: اگر کسی بخواهد اهل حمد باشد، باید ۱. اهل قرب باشد، ۲. باید اهل کرامت باشد و ۳. باید اهل رضایت باشد.
?? اول: خداشناسی بدون دُنُو و قرب پروردگار امکان‌پذیر نیست. آنکه مقرب‌تر است خدا را بهتر می‌شناسد. اگر توانستی امسال در ماه رمضان یک درجه به قربت اضافه کنی، بدان امسال حمد تو هم با سال گذشته فرق کرده است.
?? دوم: حمد کسی ارزش دارد که کریم باشد و پست نباشد؛ یعنی از آن جایگاهی که شأنیت اوست، پایین‌تر نیاید و خود را به گناه آلوده نکند.
?? سوم: خدا از حمد بعضی‌ها بیشتر رضایت [دارد]. بنده‌ای که بیشترین رضایت را به ربوبیت پروردگار دارد، حمد او هم باارزش‌تر است. می‌خواهی الحمدلله بگویی، مسیر رضای پروردگار را طی کن.