تدبری در آیات قرآنی صحیفه سجادیه – جلسه نوزدهم – رمضان ۱۴۰۰

┈┅ ❁ـ﷽ـ❁ ┅┈

⭕ در جلسه‌ی نوزدهم بیان شد:

⤴️ مسئله‌ی حمد همان طور که در جلسات گذشته بحث شد، هم در سعادت اخروی و هم در بهره‌های دنیوی انسان نقش دارد.
یکی از خطرهایی که در حال حاضر جامعه‌ی ما در آن واقع است، مسئله‌ی ناسپاسی و ناشکری، هم در زندگی فردی و هم اجتماعی است. این ناشکری و ناسپاسی ریشه در ندیدن نعمت‌ها دارد.
کسی که اهل حمد باشد، ربوبیت پروردگار و برنامه‌ی زندگی‌اش و آنچه در آن پیش می‌آید را خیر می‌بیند.

❇️ آنچه انسان از اولیاء الهی یاد می‌گیرد این است که حتی وقتی تقدیر طوری رقم می‌خورد که یک ضرری یا یک مصیبتی بر انسان وارد می‌شود، به‌جز صبر، حمد کند و سپاسگزار ربوبیت باشد. جزع و فزع و ناله، نشانه‌ی زبونی نفس است. نفس اگر کرامت داشته باشد، اصلاً رابطه‌اش فقط با حضرت حق است‌. خودش را ارزان نمی‌فروشد. لذا اگر سختی‌های زیادی هم به او هجوم بیاورند، به آن‌ها توجهی ندارد. لازم است در آموزش‌های خانواده‌ها به کودکان این نوع نگاه به حمد مورد توجه قرار گیرد.

? کیفیت حمد از بیان امام سجاد (ع) در دعای اول صحیفه‌ی سجادیه:
?حَمْداً یفْضُلُ سَائِرَ الْحَمْدِ کفَضْلِ رَبِّنَا عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ.
خدایا از تو می‌خواهم من تو را آن‌گونه حمد کنم که این بر همه‌ی حمدها فضیلت داشته باشد. حمدکنندگانی در عالم هستند، حمد من بر همه‌ی آن‌ها فضیلت داشته باشد؛ مثل فضیلت و برتری پروردگار بر خلقش.

? نکاتی پیرامون این جمله:
حمد در آیات قرآن به خیلی از مخلوقات نسبت داده شده است. مثلاً:
?{تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كانَ حَلِيماً غَفُوراً}      (۴۴، اسراء)
تسبیح در فرهنگ قرآنی یک چیز جاافتاده‌ای است. به ما هم در عبادات تسبیح یاد داده‌اند. ملائکه هم اهل تسبیح هستند. تسبیح یعنی تنزیه. همه‌ی پدیده‌های عالم تسبیح دارند؛ حال چه تسبیح حالی و چه تسبیح قالی.

❓ اما “تسبیح به حمد” چیست؟
این است که هر پدیده‌ای اولاً به‌اندازه‌ی ظرفیت خودش شهادت می‌دهد و می‌گوید که خالق من بی‌نقص است.
حال در عین این تسبیح‌گویی و شهادت به بی‌نقصی پروردگار، با کمالاتی که دارد در حال ستایش خداوند نیز است. یعنی می‌گوید این کمالات من نشانه‌ای از کمالات رب و خالق من است.
پس به‌اندازه‌ی تسبیح خودش دارد با کمالاتش خالق را ستایش و حمد هم می‌کند. این می‌شود تسبیح به حمد. (فلذا باء در عبارت يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ باید باءِ معیت باشد.)
پس حمد هر موجودی هماهنگ با تسبیح است و هر تسبیحی هماهنگ با ظرفیت وجودی موجودات است.

✅ در کل قرآن هیچ‌جا دستور مستقیم حمد داده نشده ولی دستور تسبیح داده شده است؛ به این دلیل که هیچ موجودی نمی‌تواند حمد را آن‌طور که شایسته‌ی حق است به جا بیاورد؛ پس به‌اندازه‌ی ظرفیت خودش باید حمد بگوید. و حمد هم شدنی نیست مگر اینکه به‌اندازه‌ی ظرفیت وجودی خودش بخواهد تسبیح کند.
اما دستور حمد غیرمستقیم داده شده. یعنی گفته شده که بگویید الحمد لله رب العالمین. نمی‌گوییم ما حمد می‌کنیم؛ بلکه می‌گوییم اصلاً کل حمد، جنس حمد، حقیقت حمد، عدد حمد، تمام حمدها و تمام ستایش‌ها مال اوست.

? امام سجاد (ع) در جمله‌ی مذکور در این دعا از خداوند طلب می‌کنند که حمد ما بر حمد همه‌ی موجودات برتری داشته باشد؛ چرا؟  چون در بین همه‌ی موجودات، انسان است که مقام خلافت خداوند را دارد، به همین دلیل حمدش باشرافت‌تر و بافضیلت‌تر و بالاتر از همه‌ی حمدهایی است که موجودات دیگر دارند. لذا عالی‌ترین حمد را به انسان داده و این نکته‌ای کلیدی و مهم است.