تدبری در آیات قرآنی صحیفه سجادیه – جلسه بیستم – رمضان ۱۴۰۰

┈┅ ❁ـ﷽ـ❁ ┅┈

⭕ در جلسه‌ی بیستم بیان شد:

🔘 یکی از بحث‌های مهم در دعاهای حضرت، بحث فرشتگان و ملائکه است. موضوع بسیار مهمی که گاه شناخت خیلی جدی‌ای از آن نداریم.
امام سجاد (ع) در دعای سوم صحیفه‌ی سجادیه به صلوات خاص برای فرشتگان اشاره می‌کنند. معلوم می‌شود که اصلاً مومن باید یک برنامه‌ای برای فرشتگان داشته باشد.
حَمَله‌ی عرش، اسرافیل، میکائیل، جبرائیل، روح، سَفَره‌ی کرام برره و بعد ملائکه‌ی عذاب و جهنم، مواردی هستند که امام در دعا از آن‌ها یاد می‌کند.

🔅 وَ السَّفَرَةِ الْکرَامِ الْبَرَرَةِ
سَفَره جمع سفیر است. سفیرانی که بزرگواران اهل بِرّ و حاملین قرآن و مشایعت‌کنندگان جبرئیل هستند. جنسیت و کیفیت فرشتگان و ملائکه اصلاً نوری است.

🔅 وَ الْحَفَظَةِ الْکرَامِ الْکاتِبِینَ
اینجا دو دسته از فرشتگان را به‌عنوان فرشتگان کرام و دارای کرامت نام می‌برد؛ یک گروه سفیران الهی و گروه دیگر کاتبین اعمال انسان‌ها هستند.

🔅 وَ مَلَک الْمَوْتِ وَ أَعْوَانِهِ، وَ مُنْکرٍ وَ نَکیرٍ
ملک الموت (حضرت عزرائیل) و کسانی که عون و کمک و همراه ایشان هستند. و منکر و نکیر که در قبر می‌آیند.

🔅 وَ رُومَانَ فَتَّانِ الْقُبُورِ
یک ملکی که امام از آن نام می‌برند ولی ماها کمتر نام آن را شنیده‌ایم، رومان است که امتحان‌کننده‌ی قبرهاست. گفته‌اند ملکی است که خودِ متوفی را امتحان می‌کند. یعنی قبل از سوال نکیر و منکر یا بشیر و مبشّر، رومان می‌آید گویا این رتبه را می‌سنجد.

🔅 وَ الطَّائِفِینَ بِالْبَیتِ الْمَعْمُورِ
کعبه از جهت باطنی دقیقاً زیر بیت‌المعمور قرار دارد و آن بر کعبه اشراف دارد. لذا آن‌هایی که اهل باشند ممکن است بتوانند توفیق تشرف به بیت‌المعمور را پیدا کنند.

🔅 وَ مَالِک، وَ الْخَزَنَةِ، وَ رِضْوَانَ، وَ سَدَنَةِ الْجِنَانِ
بعد از طواف‌کنندگان بیت‌المعمور، از مالک (رئیس ملائکه‌ی جهنمی‌ها) و خزنه (نگهبانان جهنم) و رضوان (از ملک‌هایی که بهشت را تحویل می‌دهد) و سدنه الجنان (خدمتگزاران بهشت) یاد می‌کند.

🔸 بعد امام (ع) سه آیه را در دعا مطرح می‌کنند‌:
🔅 وَ الَّذِینَ‏ «لا یعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ، وَ یفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُونَ»
در توصیف این فرشتگان گفته شده که خدا را در آنچه بهشان دستور داده معصیت نمی‌کنند. و هر آنچه را بهشان دستور داده شده انجام می‌دهند.

🔅 وَ الَّذِینَ یقُولُونَ: «سَلامٌ عَلَیکمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ»
ملائکی که می‌گویند سلام بر شما مؤمنین به اینکه شما اهل صبر بودید؛ چه خانه‌ی عاقبتی خوبی برای شما فراهم شده است.

🔅 وَ الزَّبَانِیةِ الَّذِینَ إِذَا قِیلَ لَهُمْ: «خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ثُمَّ الْجَحِیمَ صَلُّوهُ» ابْتَدَرُوهُ سِرَاعاً، وَ لَمْ ینْظِرُوهُ
و ملائکه‌ای که نامشان زبانیه است و وقتی به ایشان گفته شد که این‌ها را بگیرید و در غل و زنجیر بیندازید، به‌سرعت این کار را انجام می‌دهند و به آن کس که مامورند او را بگیرند هیچ مهلتی داده نمی‌شود.

💠 یکی از چیزهایی که در مورد مؤمن باید صدق کند، بحث ایمان به فرشتگان است. یعنی همان طور که به خدا و پیغمبر و آخرت و قرآن ایمان دارید، باید به فرشته‌ها هم ایمان داشته باشید. این جزو اموری است که در قرآن تصریح شده است:
🔰 {آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ}    (۲۸۵، بقره)

در آیه‌ی ۱۳۶ سوره‌ی نساء هم بحث ایمان به ملائکه مطرح شده است:
🔰{يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْكِتابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلى‌ رَسُولِهِ وَ الْكِتابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا بَعِيداً}
پس هم باید ایمان بیاوری و هم حق نداری از این ایمان سرپیچی کنی. یعنی اگر کسی به ملائکه ایمان نداشته باشد، ایمان او ناقص است.

❓حال اصلاً این ملائکه چه ویژگی‌هایی دارند؟ آیا با ما ارتباط دارند؟ تأثیر دوطرفه‌ی این ایمان به ملائکه چیست؟ …

🟩 قرآن در برخی آیات مطرح می‌کند که این ملائکه چقدر در فکر مؤمنین هستند. بنابراین مؤمن اگر بتواند ارتباط خوبی با آن‌ها برقرار کند، این رابطه بسیار قوی و محکم خواهد شد. کسی که به ملائکه ایمان دارد، دعای آن‌ها شامل حالش می‌شود و این دعاها واقعاً کارساز هم است. گویا این دعاها پیش خداوند جنبه‌ی شفاعت دارد.
مثلاً:
🔰 {الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ.  رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ.  وَقِهِمُ السَّيِّئَاتِ ۚ وَمَنْ تَقِ السَّيِّئَاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ ۚ وَذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ}     (۷ تا ۹، غافر)
حاملین و طواف‌کنندگان عرش برای مؤمنین استغفار می‌کنند. استغفار ذومراتب است و صرفاً آمرزش از یک گناه نیست. برای رشد و برای هر رتبه‌ی بالاتر، استغفار بالاتر لازم است.

🔼 در اینجا این حاملین عرش در استغفارشان از خدا می‌خواهند که مؤمنين ظرفیت استفاده از علم و رحمت وسیع پروردگار را داشته باشند.
برای کسانی که برگشته‌اند آمرزش می‌خواهند. هر کس از پیغمبر پیروی و تبعیت کند همراه او بالا می‌رود. مؤمنین ممکن است در درکه‌ای از جهنم مثل همین جحیم گرفتار شود. [ملائک] برای حفظ او از این خطر دعا و استغفار می‌کنند و در ادامه طلب ورود آن‌ها به مرکز بهشت و به یک معنا استقرار در آن را دارند.
می‌گویند نه‌فقط مؤمنین را، بلکه هم پدرانشان را، هم همسرانشان را، هم فرزندانشان را، آن‌هایی که صالح هستند داخل [بهشت] کن.
خدایا این‌ها خطر بزرگی در پیش دارند و آن هم قیامت است. سیئات در آیه‌ی ۹ را مفسّرین رنج‌های قیامتی معنا کرده‌اند. خدایا در آن روزِ قیامت هرکسی را تو از خطرات قیامتی حفظ کردی، واقعاً به او رحم کرده‌ای و این فوز عظیم است.

🔰 {لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ. تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِن فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَن فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}    (۴ و ۵، شوری)
وقتی دعا می‌کنیم، آسمان از پایین شکافته می‌شود تا دعا بالا برود؛ اما قرآن از بالا نازل شده. اینجا بحث نزول قرآن و وحی است و می‌گوید خدای علیّ و عظیم این کتاب را فرستاده و نزدیک است آسمان‌ها [از شدت عظمت وحی و قرآن] از بالا بشکافند. فرشتگان که ناظرند قرآن به این شکل پایین می‌آید، در اینجا ضمن تسبیح به حمد، برای اهل زمین (و نه‌فقط مؤمنین) استغفار می‌کنند که یعنی آیا این‌ مردم می‌توانند این امانت را قدر بدانند و از آن بهره بگیرند…؟ چون که این بار و این مسئولیت سنگین، به انسان‌ها داده شده و برای آن‌ها حجت است. در پایان آیه هم بیان شده که خدای بزرگ می‌آمرزد و رحمت مخصوص برای اهلش دارد… .